Gestaag groeien
In België is STEM een schoolvak, dus ook op de WICO Campus Lommel was de combinatie van de vakken Science, Technology, Engineering en Mathematics heel normaal. Voor STEM-docente Liesbeth Bleys was dat niet genoeg. Drie jaar geleden ging ze de uitdaging aan om STEM met StemUp nog verder in het onderwijs te integreren. Ze koos samen met haar collega’s voor een geleidelijke uitbouw en dat werpt zijn vruchten af.
Wat begon met een kleine pilot van het leerprogramma Stad van de Toekomst, werd het jaar erop volledig uitgerold voor de tweedejaars leerlingen in de richting STEM-Wetenschappen (theoretisch uitdagend) en het meer praktische traject STEM-Technieken. Terwijl het programma rond futuristisch stadsontwerp vorig jaar opnieuw een plek kreeg in het curriculum, startte er voor de eerstejaars wederom een testfase, ditmaal van het programma Superhelden. Ook die pilot was leerzaam: nu het schooljaar 2025 -2026 richting herfstvakantie loopt, denken zo’n 140 jongeren na over de superheld die zij willen zijn en hoe ze daar vorm aan gaan geven.
De volgende pilot, van het project Global Warning (met nadruk op chemie), wordt inmiddels voorbereid voor de derdejaars leerlingen. Daarna staat er voor hen nog een kleinschalige proeftuin voor Green Engineers (met nadruk op fysica) op de planning. De kans is dus groot dat de school volgend jaar vier volwaardige leerprogramma’s aanbiedt aan leerjaar een tot en met vier, in een doorlopende leerlijn.
StemUp
StemUp is een leer- en ontdekprogramma voor het eerste en tweede leerjaar van het voortgezet (speciaal) onderwijs, ontwikkeld door ASML, dat jongeren wil inspireren om te kiezen voor studie en werk in Techniek & Wetenschap. Scholen worden ondersteund door een StemUp coach en kunnen momenteel kiezen uit vier ondersteunende leerprogramma’s voor het bereiken van hun STEM ambitie.
Een nieuw verhaal
Voorgaande betekent niet alleen dat het STEM onderwijs flink is uitgebreid op de WICO Campus maar dat het onderwijs als geheel flink is veranderd. Bleys: “Een school bereidt de leerlingen zo goed mogelijk voor op een toekomst als burger en professional maar zoals ik zei tijdens de presentatie van de Stad van de Toekomst ruim een jaar geleden: we weten niet hoe de toekomst eruit komt te zien. Het is wél duidelijk dat onze leefwereld nu al is doordrenkt van techniek en technologie en dat zal alleen maar toenemen. Het grote vraagstuk voor de komende generaties is dus hoe we ons daartoe verhouden. We moeten die kwestie op een creatieve manier tot leven brengen voor de leerlingen.”
“We willen de leerlingen kortom leren dat ze hun eigen verhaal kunnen en mogen schrijven: wie ben ik, in wat voor wereld wil ik leven en hoe doe ik dat zo fijn mogelijk met anderen? De eerste klassen starten met het project Superhelden, daarin ontdekken de leerlingen waar hun talenten liggen en hoe ze die kunnen inzetten als superkracht,” aldus Suzanne Algra, begeleider van de leerprogramma’s van StemUp-partner Maakotheek.
Bleys vult aan: “Zo leren de leerlingen zichzelf en elkaar direct kennen en waarderen bij de start van hun middelbare schooltijd. En dat begint, geloof het of niet, bij het vak Godsdienst. Vervolgens laseren ze bij het vak Techniek naambadges inclusief tekstballonnen met hun superheldenkracht daarop uitgebeeld. Bij Nederlands houden ze een logboek bij van het proces en schrijven ze de scènes van hun eigen verhaal, bij het vak Muziek programmeren ze de soundtrack voor hun superheld, bij Techniek komt daar het lichtspel bij met ledtechnieken, die ze weer inzetten voor de kijkdoos die ze maken bij het vak Beeldend, waarna de superheldenfilm wordt gefilmd bij het vak ICT. Et cetera… Er zijn maar liefst acht vakken bij het programma Superhelden betrokken. En zo gaat het ook in de echte wereld: voor een mooi project heb je verschillende mensen nodig met unieke specialiteiten. Dat vinden de leerlingen mooi om te zien.”
“Tegelijkertijd kunnen de leerlingen in de verschillende leerprogramma’s echt hun eigen idee vormgeven,” legt StemUp-coach Ruben Rump uit. “Iedereen werkt aan een eigen tegel in de Stad van de Toekomst. We merken dat leerlingen, die gewend waren vooral stap voor stap een opdracht van de docent te volgen, nu veel meer ruimte krijgen om hun eigen creativiteit en talent in te zetten. Dat maakt hun betrokkenheid zichtbaar groter.”
Op stoom
Van bouwen aan de eigen identiteit naar ruimte voor iedereen in het tweedejaars leerprogramma De Stad van de Toekomst, naar duurzaam samenleven op planeet aarde (Global Warning) en optimistisch ruimtereizen naar planeet Mars (Green Engineers). Stap voor stap kennis opdoen en toepassen dus voor elke leeftijd en elk leerniveau. De introductie van StemUp laat zien dat STEM de afgelopen jaren op stoom is gekomen op de WICO Campus en eigenlijk STEAM is geworden met de A van Art: van creativiteit die van technologie een instrument maakt om een verhaal vol betekenis te creëren, dwars door het curriculum heen. Het formuleren van een missie en een ambitieplan was belangrijk om een verandering in gang te zetten maar STEM staat ook voor dóén. Het roept de vraag op: Hoe heeft de STEM-docente haar tientallen collega’s meegekregen in deze transformatie?
Rump steekt de loftrompet af: “Op elke school zijn er docenten die meteen enthousiast zijn en graag vooroplopen, en anderen die wat terughoudender zijn. Het is vaak een uitdaging om iedereen mee te krijgen, maar Liesbeth lukt dat. Ze weet precies wat er nodig is: soms inspireert ze door voorbeelden te delen of doet ze al wat voorwerk, soms remt ze juist even af zodat niemand wordt overvallen, en op andere momenten brengt ze bewust weer energie in het proces. Daardoor sluit iedereen op zijn eigen manier aan.”
Bleys maakt het concreet: “De leraren Wiskunde bijvoorbeeld zagen het aanvankelijk niet zitten om een uur van hun lestijd ‘op te offeren’ aan het project Superhelden. Waarop ik zei: ‘Geef mij maar een hoofdstuk van het werkboek Wiskunde en dan gebruiken we dat voor het project.’ Uiteindelijk heb ik die stof samen met een van de voorlopers onder de wiskundedocenten omgezet naar een les voor Superhelden, waarna zij dat weer heeft overgedragen aan haar vakcollega’s. Of het heeft gewerkt, zal ik merken bij de evaluatie. Kortom: geef het tijd, blijf geduldig, blijf in gesprek en StemUp zal groeien.”
Missie geslaagd
Rump sluit af: “Het belangrijkste is dat er nu een stevige basis wordt gelegd,” zegt Rump. “Liesbeth speelt daarin een grote rol, en het is waardevol dat de schoolleiding haar de steun en ruimte geeft om STEM verder te ontwikkelen. Uiteindelijk moet dit een vast onderdeel worden van het schoolprogramma. Mijn rol als StemUp-coach is vooral om het proces op gang te brengen en aan te laten sluiten bij de ambities van de school, maar die rol wordt in de loop van de tijd steeds kleiner. Dat is precies de bedoeling.”
